Ēfarė janė dhe si funksionojnė parajsat fiskale?

Tema e parajsave tė taksave ėshtė kthyer nė faqet e para tė gazetave anembanė botės, pėr shkak tė skandalit tė "Paradise Papers".

Se ēfarė janė Parajsat Fiskale, kjo ėshtė e lehtė pėr t'u kuptuar dhe pėr tė nxjerrė pėrfundimin: ato janė vende, shpesh nėn sovranitetin e njė shteti mė tė madh, ku taksat janė shumė tė ulėta ose nuk ekzistojnė fare dhe ligjet tatimore janė shumė tė lehtė. Por historia e parajsave tė taksave ėshtė shumė e lashtė, siē ėshtė edhe ajo e vetė taksave.

Kur kanė lindur?

"Ngaherė qytetarėt mė tė pasur janė pėrpjekur tė gjejnė njė rrugė largimi nga pagimi i taksave. Nė periudhėn e fundit tė Perandorisė Romake, shumė njerėz preferuan tė bėheshin subjekte tė mbretėrive barbare, pėr t'i shpėtuar sistemit tatimor tė Romės. Por e para "strehė tatimore" e botės moderne ishte Amerika. Shumė historianė pranojnė se shumė baballarė tė pelegrinėve (themeluesit e kolonive tė Amerikės sė Veriut nė shekullin e gjashtėmbėdhjetė) shkuan nė Botėn e Re pėr t'i shpėtuar taksave Angleze dhe jo vetėm pėr arsye fetare dhe politike", shpjegon Giuseppe Marino, profesor i Ligjit Tatimor nė Universitetin Shtetėror dhe nė Bocconi tė Milanos, autor i "Parajsa dhe paradokse fiskale".

Janė pothuajse gjithmonė vende me diēka mė pak se tė tjerėt. Pothuajse tė gjithė janė pa ushtri, pėrveē Zvicrės, dhe pa sindikata dhe parti tė vėrteta pėrfaqėsuese. Shpesh ata nuk kėrkojnė taksa sepse nuk kanė pothuajse fare shpenzime publike. Ata gjithashtu janė tė privuar nė shumė raste nga njė monedhe e tyre.

Gjeografia e parajsave fiskale

Sipas njė legjende, Ishujt Kajman, njė territor britanik nė Detin e Karaibeve, e kanė fituar statusin e vendit pa taksa, sepse nė fund tė shekullit XVIII disa marinarė vendas shpėtuan nga shkatėrrimi dhjetė anije tregtare: Mbreti Xhorxh III e shpėrbleu kėtė gjest tė banorėve tė Kajmanit, duke u premtuar qė tė mos e taksonte arkipelagun e tyre.

Por ėshtė Zvicra, parajsa mė e rėndėsishme dhe e mirėnjohur e taksave, qė nga vitet tridhjetė "Streha e strehave", pėr shkak tė neutralitetit dhe rregullave tė sekretit bankar.

Nė periudhėn e dytė tė pasluftės, edhe Tangier (Marok) gjithashtu doli njė parajsė fiskale e preferuar: kishte njė sistem tatimor pothuajse jo-ekzistues dhe liberalizim doganor pothuajse tė pakufizuar.

Bejruti (Liban) u bė njė parajsė fiskale pas Luftės sė Parė Arabo-Izraelite (1948). Sot nuk ėshtė mė dhe vendin e tij e ka zėnė Dubai (Emiratet e Bashkuara Arabe), qė ėshtė mbi tė gjitha parajsė fiskale e rusėve dhe financave islamike.

Panama ėshtė njė shembull tjetėr: e ka ndėrtuar pasurinė e saj, mė shumė si vend i kompanive offshore (ligjore, por qė ju lejojnė tė shmangni organet tatimore tė vendit tuaj ose tė fshiheni nė kufijtė e ligjit), se sa me kanalin e saj.