Histori e Skėnderbeut (Pjesa e Tretė) - Naim Frashėri

Vepra Histori e Skėnderbeut (Pjesa e Tretė) nga Naim Frashėri.

E zeza Adrinopojė!

Q'u bėre burim i zisė,

Vure botėn nė nevojė,

Nė helmit tė ligėsisė!

Djemthitė ndaj teje erdhė,

O qytet i mallėkuar!

Sa lot tė varfėrit derdhė

Me zėmrė tė dėshėruar!

Ishte mbushurė qyteti

Me njerėzit tė Azisė,

Ardhurė gjithė rrėmeti,

Posi tuf' e bagėtisė,

Zėmrėtrumbull e shpirterrėt,

Tė egėr' e tė tmerruar,

Tė gjithė pėr nė skėterrėt,

Tė tresh' e tė shėmėtuar;

Tė tėr' ishin kokėpshjellė,

S'kishinė gjė tė pėlqyer,

S'dijnė tė korr' e tė mbjellė,

Po tė marr' e tė rrėmbyer;

Ishinė tė sgurdulluar,

Tė veshurė ndėr lėvere,

Turi-e buzėlėshuar,

E ndė tė rreme pėrherė

Me tumane gjithė veshur,

Dhe me hekura ngarkuar,

Tė vrenjtur' e tė paqeshur,

Tė keq e tė zėmėruar.

M'i madh'i tyre, Murati,

S'kish ndėr mėnt kurrė tė mirė,

Posi e gjet nga i ati,

Mė tė ligat kish dėshirė

Nė jetė njeri s'peshonte,

Dhen' e zij gjithė tė tinė,

Kostandinopojėn donte

Dhe Romėn' e Italinė

Doj tė hynj nė gjith' Evropė,

E gjithė kombet qė qenė

Rrih t'i bėnte mijė copė

Ta shkretonte gjithė dhenė.

Urdhėr i tij': "Vraje! Vare!"

Kėto dy fjalė dij mbreti,

Hell edhe grep e lavare

Ishte mbushurė qyteti!

Prinsėrit' e Shqipėrisė

Rrininė tė papėrzjerė,

Nukė dilnin prej shtėpisė,

S'trazoheshin me tė tjerė.

Ajy m'i vogėl'i tyre,

Qė vij nga gjithė m'i ēquar,

Prej fytyr' e prej mėnyre,

Zoti e kish lartėsuar,

Tė mirat gjith' i kish dhėnė,

Tė ligat ja kish mėrguar,

Gjė tė metė s'i kish lėnė,

Sė gjithash e kish mbaruar.

Kish shpirt e zėmėr' e ndjenjė,

Edhe mėnt e njoh' e hije,

Shtat edhe sjell' e rrėfenjė,

Dhe fuqi prej Perėndije.

Nė krah tė djathtė, kur lindi,

Kishte njė shenjė si shpatė,

Gjithė botėnė e bindi,

Edhe miq e mėm' e atė,

Qė do tė bėhėj trim burrė,

Mėmėdhenė ta nderonte,

Nukė do tė mundej kurrė

Sa tė ish e sa tė rronte;

Ėndėrr' e ėma kish parė,

Sikur polli njė dragua,

Kur ishte mė tė me barrė,

Pa andaj shum' u gėzua.

Mėsoj gjithė dituritė,

U bė njeri i mėsuar;

Shpirtit i dha dhe mė dritė,

Ndritoj zėmrėn' e qėruar;

Kishte gjithė urtėsitė,

Ish mėndje me shumė dritė,

Kish me vet'he Perėndinė.

Kordhėn' aqė mir' e msojti,

Sa kushdo q'e shih, ēuditej,

Njeri t'i dilte s'kuxojti,

Se e dij qė do tė shtritej;

Aqė keq shtij me shigjetė,

E me ushtė kur shėnonte,

Trimi burr' e i vėrtetė

Kurrė dėm nukė qėllonte.

Kohėn' e shkoj duke msuar,

Mbushi vjet tetėmbėdhjetė,

Ishte ėngjėll i uruar,

Pa u bė, si deshi vetė

Aqė shum' i shėndosh' ishte

Sa njėqint burra ta zinin,

Ajy brengė nukė kishte

Se poshtė dot nuk' e vinin.

Njė ditė qė kishte dalė

Me tė tijtė, tė dėfrente

Jashtė, hipurė nė kalė,

Dhe posi hėna ēkėlqente,

Dukej q'ishte bir pej mbreti,

Gjithė duallė dh'e shihnin;

U ēudit gjithė qyteti,

Qė s'e dinin' e s'e njihnin;

Sa qe i vogėl' e djalė,

Rrij brėnda, msont'e s'delte,

Herė tjatėrė s'kish dalė,

Jashtė derės nukė shkelte.

Dielli qė del nga qarku

Mos pandeh q'e pjellėn retė,

Edhe ky s'lindi nga barku,

E dėrgoj Zot'i vėrtetė.

Sulltani e pa tek vinte,

Edhe tha: "Ē'ėsht' ajy burrė?",

Se gjer ahere s'e dinte,

Nuk' e kishte parė kurrė.

"Pa e ktheni e ma bini,

Tha, se qenka trim' i mirė,

Cili vall' ėsht', a e dini?

Ndrin si ylli mė tė ngdhirė."

Mbreti ish me parėsinė,

Prinsi zbriti edhe hyri,

Tė gjithė kryetė ngrinė,

Shumė ua zuri syri;

Pastaj si e kupėtuan,

Gjithė mė kėmbė ju ngrinė,

Me fjalė shum' e lėvduan,

E me nder tė math e prinė,

Gjith' ishinė kokėpshjellė,

Dhe fytyrėshėmėtuar,

Kok' e tyre ish si shpellė,

Rrininė buzėlėshuar.

Tė gjithė shum' e pėlqenin

Tė parėt' e mbretėrisė,

Njė emrė donin t'i gjenin,

Pas mėnyrės' sė Turqisė,

Nj'ėngjėll nga qiell'i lartė

Perėndija me vrap nxori,

Zbriti me njė re tė zjarrtė,

Fytyrė dervishi mori;

Dervishi i lar', i ndrruar,

U dha si dritė mė derė,

Sa ishinė rrotull shtruar,

Gjith' u ngrinė menjėherė,

"O i mirė!" i tha mbreti,

"Nga na vjen e nga tė kemi?

S'mė ngjan tė jesh nga qyteti,

Se s'tė njeh ndonjė nga ē'jemi."

"Jo, tha, unė jam i huaj,

Qė rendin me udhėtarė,

S'rri as me jav' as me muaj,

Po sa munt ikėnj mė parė."

Mbreti i tha: "Ti i mirė,

Qė shėnditke gjithėmonė,

E shum' ujėra ke pirė,

E di kėtė trim ē'e thonė?"

Dervishi fjalėn ja preu;

Tha: "Un' atė sot s'e pashė,

Ky zot ėshtė Skėnderbeu;

Me t'an' aty lasht' u ndashė.

Ja pruri ėngjėlli vetė,

Kėtė emėr' edhe nderė,

Q'e kish pasurė nė jetė

Aleksandr'i math njėherė!

Se dhe shpirt'ish i atija,

Nė mėmėdhet tė tij prapė

Dėrguar nga Perėndija,

Frik' armikėvet t'u apė,

Si dhe njė herė qėmoti,

Q'ishte trim, burr' i vėrtetė

U tregua aq' i zoti

Sa la emėrė pėrjetė."

Po turqitė nuk' e dinin

Shqipėtar' e math tė shkuar,

Pa at' emėrė s'ja vinin,

Q'e kishte pėr tė nderuar.

Nė shumė tė madhe punė

E qeshi mėndja sulltanė,

E gjeti si firaunė, { firaunė = faraonin }

Qė rrit' mė shtėpi Mosanė! { Mosa = Moisi }

Pas ca kohė Skėnderbeu

Njeri i math u tregua,

Trimėrinė e rrėfeu,

Nga gjithė burrat' u ēqua.

E lartėsoj trimėrija,

Trimn' e vėrtetė me pallė,

Aqė sa e vu Turqija

Nė shumė tė lartė shkallė.

Fat'i bardh' i mirėsisė

Nė mijėra ushtėtarė

Zgjodhi trimn' e Shqipėrisė,

E vu mbi gjithė tė parė.

Skėnderbeu kudo lėftonte,

Njeri pėrpara s'i rrinte,

Burrė s'u gjent t'i qėndronte,

Po i muntte ngado vinte.

Na erdhi n'Adrinopojė

Njė tatar i math ng'Asija,

Qė nuk i flitej me gojė,

I rėndė nga trimėrija;

Ishte i math sa dy buaj,

I egėr e i tmerruar,

Kish fuqi sa katrė kuaj,

Ish si lum' i trumbulluar.

Tatari njė trim kėrkonte,

Me sqimė tė madhe delte,

Po njeri nukė kuxonte

Nė gjurmėt e tij tė shkelte;

Po mburrohej me njė fjalė

Dhe i trėmbte gjithė ē'qenė:

"Kush ėsht' i zoti tė dalė,

Thosh, tė njohė vetėhenė!"

Njė njeriu, qė tek shkelte,

Tronditej i tėrė dheu,

Kush mundte tjatrė t'i delte,

Veē trim'i math Skėnderbeu?

Duallė tė dy kaluar,

Nė hekur tė rėndė veshur,

Mburojat marrė nėr duar

E kordhat' e prehta ngjeshur;

Mėnjan' ish fytyrėqari,

Qė si nat' e zezė nxinte,

M'anėt tjatrė shqipėtari

Si dielli vetėtinte.

Bota qė e panė djalė

Prinsinė, kundrejt tatarit,

Hipur si ėngjėll mė kalė,

Gjithė ja dhanė tė qarit;

Me shumė re po shikonin,

Luteshin pėr Skėnderbenė,

Se si perėndin' e donin,

Gjithė njerėzit qė qenė,

E dinin q'ish trim tatari,

S'pandehninė qė tė mundej,

Ish i math si qipi bari,

Pa nga vėndi nukė tundej.

Skėnderbe, o jetėgjatė!

I tha: "Ti mik, mase thua

Me mburrje shum' e lėvdatė,

"Nukė ma del njeri mua";

Edhe me shpresė gėnjehesh,

Nė mėmėdhet tėnt tė thuash,

Nonjėherė kur tė kthehesh,

"Unė kurrė s'u rrėzuash!"

Po shpesit q'i ėshtė shkruar,

Tė mos shohė mė folenė,

Futetė si i verbuar,

E heth nė rrezik vet'henė."

Kėto tha dhe ju lėshua,

Prins' i bukurė si ylli,

U derth posi njė dragua

Qė po suletė nga pylli.

Tė dy kordhėtė i hoqnė,

Njėri-tjatėrin tė priste,

Me fuqi shum' u pėrpoqnė,

Shoku-shoknė s'munt ta vriste,

Se ishin veshur nė hekur,

Dhe dininė tė lėftonin,

Ishin fort mirė tė pjekur,

Pa vet'henė e mburronin;

Po trimi, q'i lij pas shokėt,

Hoqi fort mirė njė shpatė,

Tatarit i ra nė kokėt,

Ra i ziu si lopatė.

Gjithė ē'qen' atj'edh'e panė,

Thirr' e thanė shumė fjalė,

Pastaj i erdh' atje pranė

Skėnderbegut e ju falė

Pleqt' u ēudinė nga fati

Dhe i dhanė shum' urata,

Me dorėt tė tij Murati

I fali disa dhurata.

Pas kėtij shumė tė tjerė,

Qė kuxuan' e lėftuan,

U ndenė mbi dhet tė mjerė,

Nga vdekja nuk' u mėrguan.

Dy persė trima tė msuar

Kėtė punė e dėgjojnė,

Edhe duke ashpėruar

Erdhė nė Brus' e kėrkojnė

Nga mbret'i gjithė Turqisė

Njė burrė qė tė lėftojnė,

E nė mest tė njerėzisė

Trimėrinė ta tregojnė:

"Zgjith nė gjithė ushtėtarė

E nga gjithė qė ke pranė,

Tė dėgjuar' e tė parė,

Njė trim tė lėftojm", i thanė.

Murati trimat i psholli,

Qė kish nė mest t'ushtėrisė,

Po asnjė nga gjithė s'dolli

Drejt trimavet tė Persisė.

Skėnderbe'u ashpėrua,

U ngrit e hekurat veshi,

Pastaj dolli si dragua,

U vėrsul posi rrebeshi.

Persėtė vėllezėr' ishin,

Dhe m'i madhi Jahja thuhej,

Trimėri te madhe kishin,

M'i vogli Mustafa quhej.

Jahjaj sė pari qėllojti,

Po shigjeta prap' u kthye,

Mburronjėnė nuk' e shpojti,

Maj' e hekurtė ju thye;

Pastaj Skėnderbeu qėllojti

E me rrėmbim shumė shturi,

Shigjeta mi kok' i shkojti

Persit, e nė shtat s'e zuri;

Ahere posi petriti

Mi Jahjanė u lėshua,

Dhe shpatėn' e lar' e qiti,

Pers'i varfėr' u tmerrua.

Ndihmė s'gjeti veē me vrapi,

Se e pa qė s'mundej kurrė,

Mori dhenė posi capi,

Nukė qėndroj dot si burrė.

Mustafaj q'ishte mėnjanė,

Dhe luftėn' e tyr'e shihte,

E pa q'u munt tė vėllanė,

U derth fshehtazi t'i ndihte.

Trimi shpejt e kupėtojti,

Qė po vinte me tė qetė,

Me bisht tė syrit shikojti,

Hoqi me vrap njė shigjetė,

Gjithė fuqinė e mblodhi,

Dhe Mustafan' e shėnojti,

Si rrufe me vrap e hodhi,

Tejpėrtej tė zin' e shpojti;

I ēpoj hekur e mburrojė,

Edhe shtatn' e tij shigjeta,

U kėput, pa, si sgėrbonjė,

Vdekja e mbuloj e shkreta;

Jahjaj mori shumė frikė

Dhe s'e priti Skėnderbejnė.

Skėnderbeu tha: "Mos ikė,

Se trimat shpinė s'rrėfejnė."

U derth me kordhė nė dorė,

Si dragoj i ashpėruar,

E kohė persit tė gjorė

Nuk' i la pėr tė mėrguar.

Me shumė tmerr e pa shpresė,

Skėnderbeut ju kėthye,

Hoqi kordhėnė ta presė,

Jahja trimi u gėnjye!

Posi dragonjtė u zunė,

Me kordhatė tė kėqija,

Njėri mė tjatėrin shtunė,

Po s'i vrau Perėndija!

Luanin shpatat e prehta,

Ndrininė e vetėtinin

Nd'erė si pėndė tė lehta,

Njėra-tjatrėnė godinin,

Pa kur e panė Jahjanė

Gjithė bota, q'ishin mbledhur,

Tė shtriturė posi kanė,

Mbyturė nė gjak e verdhur,

Kokėn' e trupin' i kish ēarė

Me njė shpatė q'i kish hequr,

Dhe mė dy e kishte ndarė,

E pa ndjerė kishte vdekur!

I kish rėn' e shkreta shpatė,

Pėrnjėherė si rrufeja,

Ja bėri ditėnė natė,

Gjaku i vij si rrėkeja;

I venitur' ishte nderė,

Ishte pa frym' e i qetė,

Me tė vdekurit pėrzjerė

Ish i mjeri n'atė jetė.

Gjithė bota u ēudinė

Me fuqit tė Skėnderbeut;

S'ja kish njeri trimėrinė,

S'kish shok mbi faqet tė dheut;

Nderi edhe dashurija

Nga gjithė bota i shtohej,

Papo gjithė njerėzia

Pėr atė trim pėrgjėrohej;

Dhe vetė sulltan Murati

E donte keq Skėndrbenė,

Mė shumė dhe nga i ati

E mė teprė se Mehmenė

Skėnder' e math prap' e ngjalli

Zot'i math e i vėrtetė,

Muratnė shpresa e talli

Pandaj e lartėsoj vetė

Ngaha vėnt' i Perėndisė

Skėnder' i math prapė dolli

E i dha nder Shqipėrisė,

Se ajo sėrish e polli.

Skėnderbe'u bė i parė

Mi ushtėrit tė Turqisė,

Mi mijėra ushtėtarė

Kryeprins' i Shqipėrisė.

U hoth tė parėnė herė

Nd'Azi ng'Adrinopoja,

Se ishte vend i pėrzjerė,

Pa atje e doj nevoja;

Si u hodhė pėrtej denė,

Skėnderbegu me tė dalė,

Mbloth ushtėtarėt, qė qenė

Rreth, e u tha kėto fjalė:

"O vėllezrė ushtėtarė,

Q'u nistė bashkė me mua,

Unė punė tė pambarė,

E tė papėlqyer s'dua!

Duhet tė jini tė mirė

E tė kini trimėrinė,

Tė mos bėhi egėrsirė,

Po tė mbani njerėzinė

Jo tė merrni, tė rrėmbeni,

Tė shani e tė godini,

Tė rripni e tė gėnjeni,

Po faqebardhė tė jini;

Grat' e foshnjat t'i mburroni,

Dhe pleqet t'u bėni nderė,

Tė falurit t'i lėshoni,

Mos i pėrdorni si berrė

Trimi e ēėmon njerinė,

E sheh si vet'hen' e tija,

S'do tė likn' e ligėsinė.

Punėnė mir' e mejtoni,

E ndonjė tė mos gėnjehet,

Se pastaj mė turpėroni,

Po kush do, qė sot tė kthehet;

Njeri s'duhetė tė qahet

Nga shokėt e mij ndė jetė

Dhe asnjė mėnt tė mos mbahet

Pėr tė keq e pėr tė metė

Dua tė kini dėshirė

Pėr tė drejt' e tė vėrtetė,

Pėr tė mbar' e pėr tė mirė,

Gjithėnjė nė kėtė jetė

Luftėtarėt t'i lėftoni,

Nė luftė do t'i godini,

Po pastaj mirė vėshtroni,

Njerės tė urtė tė jini;

Unė dua trimėrinė,

Dhe i falem burrėrisė,

Po dua dhe njerėzinė,

Qė ėsht' udh' e Perėndisė

U kam vėllezėr' e shokė

E miq me gjithė dėshirė,

Edhe mbi sy e mbi kokė,

Kur t'u shoh n'udhėt tė mirė

N'u pafsha nė prapėsirėt,

Nė dėm e nė tė kėqija,

Nė tė lig' e tė pėshtirėt,

S'shpėtoni duarvet t'mija."

Unjnė kokėn' ushtėtarėt

E Skėnderbegut ju falė,

Vegjėlija dhe tė parėt

I dhanė besė dhe fjalė

E shtroi kaq mirė Azinė,

Sa gjėsendi s'pėpėrinte,

Ngriti dėmn' e kusėrinė,

Qėngji me ujkunė flinte;

U bė mbret'i gjith' Azisė,

Ēdo pun' e vuri ndė udhė,

Doj udhėn' e Perėndisė

Njeri s'mir asnjė kėrpudhė,

S'bėri njė gjė tė pėrhirė,

Njė punė tė papėlqyer,

Botėn' e linte tė lirė,

Kurrė zėmrė s'kishte thyer;

Kish udhėn' e njerėzisė,

Pa njerėzit gjith' e donin,

E tėrė bot' e Azisė

Atė me gisht e tregonin.

Mėnt shum' e urtėsi kishte

Dhe tė ēquara vetija,

Ėngjėll' i qiellit ishte

Dėrguar nga Perėndija;

Nė zėmrė kish mirėsitė

E ndė mėndje diturinė,

Nė shpirt kish tė madhe dritė,

Kish tė bėn' me Perėndinė

Ishte sė gjithash i zoti,

Si shqipėtarėt' e parė,

Si Pirroja q'ish qėmoti

E tė tjerė kordhėtarė

Dinte mirė tė lėftonte,

Edhe kishte fuqi shumė,

Dhe zėmėra i punonte,

Trimėrija s'i kish gjumė.

Kur mirrte kordhėn nė dorė,

Edhe delte tė lėftonte,

Ish si dashi me kurorė,

Njeri kundrejt s'i qėndronte.

Kishte nė mėnt urtėsinė,

Qė ēdo pun' e ēquan mirė,

Mirėsin' e ligėsinė

S'i pėrzjen t'i bėnjė kllirė,

Ish burr' i gjall' e i gjatė,

E nė shpatullat i gjerė,

S'ish i ligur' e i thatė,

Po ish si lulja nė verė.

Ish i bardh' e faqezjarrtė,

S'kish gjėsendi tė pėshtirė,

Ish i florinjt' e i artė,

Edhe i leht' e shtatmirė.

Ishte mbret i bukurisė,

Si dielli epte dritė,

Kish hijen' e Perėndisė,

Natėnė e bėnte ditė.

Fytyrėn' e kish tė mirė,

Zėnė t'ėmbėlė si mjaltė,

Zėmėrnė plot mėshirė,

Vetėdijėnė tė naltė.

Kish tė gjitha mirėsitė

Dhe tė tėrė urtėsinė,

Njerėzin' e dituritė

Dhe fuqin' e trimėrinė.

Armėtė e ati zoti

Burra tė fortė t'i zinin,

Katrė a pesė qėmoti,

Nga vėndi dot nuk' e ngrinin!

Lufta posa zij tė ndizej,

Ajy s'duronte aspakė,

I hipėn kalit e hidhej

Pėrmbi armikėt si flakė

Edhe nuk mirrte tė tjerė,

Tė shumėt nė vėnt i linte,

Vetėm dyzet jeniēerė,

Edhe si rrufeja binte.

Kali mė fort hingėllinte

Dhe hidhej si vetėtima,

Asgjėsendi s'doj tė dinte,

Si rrufeja bij mi trima;

Posi shqipja fluturonte

Edhe ngrihej drejt pėrpjetė,

Nga goja shkumbė lėshonte,

Thoshnje do tė pijė retė.

Skėnderbegu kordhėzhveshur,

Lėshohej posi fajkua,

Me fytyrėzė tė qeshur,

I bukurė si pallua;

Ish nė luftė shum' i pjekur,

Nukė frikėsohej kurrė,

Ishte i veshur ndė hekur

Edhe trim i fort' e burrė.

S'u munt kurrė Skėnderbeu,

Qė lėftonte nat' e ditė

Njeri udhėnė s'ja preu

As me luftė, as me mitė.

Turqisė i ndihu fati,

Skėnderbegu e zgjeronte,

Dhe nė front prehej Murati,

Burri trim pėr tė lėftonte.

Mundi Europ' e Azinė,

Si Skėnder' i Math njėherė,

E madhoj shumė Turqinė,

Bėri Mbretėri tė gjerė.

Trimėri e Shqipėrisė,

Skėnderbe' burr'i vėrtetė,

I hodhi themel Turqisė,

Fat i zi, o fat i shkretė!

Gjithė bota Skėnderbenė

E dėgjoj edh'e zij ngoje,

Emėr'i tij mori dhenė,

E gjithė dridheshin soje.

Edhe nė Adrinopojė

Sulltan e tė tjerė ē'qenė,

Mė s'kishin tjatrė nė gojė,

Po gjithėnjė Skėnderbenė.