Histori e Skėnderbeut (Pjesa e Katėrt) - Naim Frashėri

Vepra Histori e Skėnderbeut (Pjesa e Katėrt) nga Naim Frashėri.

Gjoni dėrgoj shumė herė

Njerės nė Adrinopojė,

Kėrkoj djemtė mbret' i mjerė,

Se kishte mall e nevojė

Po sulltani i pėrgjigjej

Sot e nesrė, pas zakonit,

Nat' e ditė po i digjej

Zemėr' e varfėrė Gjonit.

Nė Evropė kish dėrguar

Njerės e ndihm' u kėrkonte,

Po s'e kishinė dėgjuar,

Se njeri s'doj tė lėftonte.

U tha: "Tė bėhemi shokė

E ta pėrzėmė Turqinė,

Kemi armiknė mi kokė,

Po tė bėjmė miqėsinė."

Evrop' e shkret' atėherė

Ishte pėr djall' e pėr lumė,

Priste Ruson' e Volterė,

Ta zgjuanin ng'ajy gjumė:

Kokėn nė trastė ta vėnė

Disa njerės tė vėrtetė,

Pa ta bėjnė si e bėnė,

Tė lulėzuar pėr jetė.

E kish mbuluar fe-zija,

Njeriu s'e doj njerinė,

Mbretėronte e padija,

Nukė ishte si taninė.

Shqipėtarėtė punojnė,

Gjith' ata kombet' e shuar

Pėrpiqenė qė t'i zgjojnė

Ng'ajy gjum' i mallėkuar.

Gjon'i gjorė u mundua,

Po ndihmė s'gjet dot gjėkundi,

Sa u plak, u dobėtua,

Pa ra e vdiq mė sė fundi!

Murati posa dėgjojti,

Qė mbet pa mbret Shqipėrija,

Gjithė ē'kish thėn' i harrojti

Dhe dolli nga njerėzija;

Fjalėn s'e mbajti Murati,

Me tė pabesė punojti,

Dorėnė me vrap e zgjati,

Shqipėrinė e shkretojti!

Vėllezrėt e Skėnderbeut,

Q'ishin nė Adrinopojė,

Lark shtėpis' e mėmėdheut,

S'i lanė tė hapnin gojė,

Po tė tėr' me vrap i zunė,

Me njė tmerr tė keq i mblodhė,

Pa nė burg tė thell' i vunė,

Edhe hekurat' u hodhė!

Pastaj dėrgoj Xhybelinė,

Q'e kish tė math e tė parė,

Pėr tė marrė Shqipėrinė,

Me njėzet mij' ushtėtarė.

Shqipėtarėt pisk e panė,

Se kish djemthitė Murati,

Ng'ajo frikė nuk' u ranė,

Mos i vriste dorėgjati.

Hyri armiku nė Krujė

Edhe zuri Shqipėrinė,

Vendi gjith' u bė rrėmujė,

Njeriu harroj njerinė!

Ish thėnė vallė nga Zoti

Kėjo pun' e mallėkuar?

Mot' i zi, mot' i verbuar!

Opopo, Zot i vėrtetė,

Qė ke ligė mirėsinė,

Qysh munde ta shohē nė jetė

Ndė robėri Shqipėrinė?!

Mbretėresha qė pa fatnė,

E gjith' ato hidhėrime,

U hoq, vate zuri Matnė

Me lot e me mallėngjime!

Ėshtė keq njerith' i mjerė

Kur ka qėnė si desh vetė,

Pastaj bije menjėherė

E s'i mbetet gjė nė jetė!

Po shumė trima me besė

Pas mbretėreshės' i ranė,

Pa ngushėllim e pa shpresė

Edhe vetėm nuk' e lanė.

Katrė nga vashat' e tija

Mbreti vet' i kish martuar,

Pa nxjerrė nga Shqipėrija,

Dhe m'e vogėla ish vluar.

Mbretėresh' e gjorė rrojti

Sa arriti dhe atėzė,

Me njė trim burr' e martojti,

Q'ish e bukur si thėllėzė.

Rroj', se vėrtet s'e harrojnė

Helmin' e zi kurrė gratė,

Po bashkė mė atė rrojnė

Tė pandarė dit' e natė.

Helmin nė zemėr' e pshehin

Edhe me tė pėrdėllehen,

Armiknė mik e pandehin,

O, tė gjoratė ē'gėnjehen!

E burratė nuk' e qasin,

E njohėn mė mir' armiknė,

Papo duanė ta vrasin,

Andaj e gjejnė rreziknė.

Mbretėresha ish drobitur,

Ra nė sėmundj'e nė lėngime,

Posi dritėz' e venitur.

Nat' e dit' ish nė mejtime,

Se la plėnkn' e la shtėpinė

Edhe gjithė ē'kish nė jetė,

Humbi djemt' e mbretėrinė,

Mbet e varfėra e shkretė!

Pa u tret e u kullua

Dhe zėmrėn' e pėrxhėlliti,

U doq e u pėrvėlua,

Syn' e bukur e veniti.

Qė kur u nda, mė s'qe thėnė

T'i shihte me sy nė jetė,

Mė nuk' ua dėgjoi zėnė,

Po mbet kėrcurez' e shkretė!

Dit' e bardhė iu bė natė,

Nat' e tmerruar' e sterrė,

U bė njė plakėz' e thatė,

E jeta iu bė skėterrė.

Mejtonte djemt' edhe qante,

I dridhej buza sė mjerės,

Lott' e saj s'muntte t'i mbante,

Ishin si breshėr' i verės.

Ah! o jet' e shkreta jetė!

Qė s'qėndron mė njė, po ndrohesh,

Je e rreme, s'j'e vėrtetė,

Vet'e vete, pa ndryshohesh!

E mėson njerin' e mjerė

Tė heqnjė e tė duronjė,

Tė ngrihetė e tė bjerė

Dhe tė parat t'i harronjė.

Dimėri kish shėmėtuar

Faqen' e dheut q'ish tharė,

Moti, q'ishte egėrsuar,

Kish fishkur lulet' e barė.

Shpestė ishinė tė qetė,

As lėvrinin, as kėndonin,

Kishinė zėnė foletė,

Dridheshin edhe rėnkonin,

E retė sterrė tė zeza

Dhen' e kishinė mbuluar,

Q'ish i bardhė posi veza,

Nė mest tė tyre qėndruar.

Gjė e gjallė s'pėpėrinte,

Jeta gjithė ishte shuar,

Ish thėllim e frynt' e binte,

Bota ishte e shkretuar!

E bukura ishte kthyer

E kishte zėnė verinė

Edhe prap' e kish gėnjyer

Tė bukurin, ditėzinė

Dhe Afėrdita nė verė

Hipėn sipėr' e zė malė

Edh'e dėrgon Shtun' e mjerė

Nėpėr veri me njė fjalė

Nė dimėr' e nė dėborė

Vetė vet'e zė verinė,

Ahere Shtunit tė gjorė

I ep mal' e arratinė.

Ajy e kėrkon ta gjenjė,

Pa shėndin e shpreh ta pjeknjė,

E ajo rreh ta gėnjenjė,

Zėmrėnė vėshtron t'i djeknjė,

Andaj kurrė s'e ka pjekur,

Si ajy qė kėrkon fatnė,

E ndjek, po nuk' e ka gjetur

Kėmbėdjall' e sylugatnė.

Afėrdita zu verinė,

Dimėri e pushtoi dhenė,

Shtuni mori malėsinė,

Dhe qielli lėshoi renė

Syri mė s'tė shihte qiell,

Yll a hėnė nukė shihej,

As ditė, as drit', as diell,

Ishte nat' e dita s'ngdhihej.

Kur munt errėsira dritėn,

Dhe nata si qen' i qetė

E kafshon edh'e ha ditėn,

Ē'tė mira tė shohē nė jetė?

Udh' e dyer ishin zėnė,

E drurėtė kishin ngrirė,

Njė zi e keqe kish rėnė,

Gjithė botėn' e kish mpirė

Jeta ishte nė pushime

Edhe dukej e tmerruar,

Kulloninė hidhėrime,

Vdekja gjith' i kish mbuluar!

Qielli me Perėndinė,

Hedhurė cipėn' e zisė,

Po qante pėr Shqipėrinė

Qė humbi vahn' e lirisė.

Njė natė tė tėmerruar,

Qė ia kish thurur dėbora,

Mbretėresh' e dėshėruar

Ishte keq pėr vdekj'e gjora!

Kish kėnduar gjel'i parė,

Po kėndonte gjel'i dytė,

Buz' e shkretė i ish tharė,

Po kur hapi tė dy sytė!

"Djemtė!" tha dhe psherėtiti

Dhe rreth e rrotull shikojti,

Sytė pėrpjetė i ngriti,

Pa e la jetėn' e shojti!

E! po pėrse Perėndia

Mbretėreshės' i dha vallė

Kaqė shumė tė kėqija?

E pati shkruar nė ballė?

Mėngjezi e gjeti vdekur

Posi njė thėngjill tė shuar,

Ftohur' e bėrė si hekur

Edhe tretur' e kulluar.

Dukej brenga qė kish hequr,

Nė buzėt tė pėrzhėlitur,

Dhėmbj' e zėmrės i kish mbetur

Mbi syt, q'ishte i venitur!

Jeta kėrkon ta mundonjė,

Po vdekja s'e lė njerinė,

Papo i vjen ta shpėtonjė,

Dhe s'ia dinė mirėsinė!

Mė nestrėt hapnė dėborėn

Edhe mihnė dhen' e shkretė,

E vunė nė varrt tė gjorėn,

E mbaroi tė zezėn jetė!

Vashatė mbenė pa mėmė

Dhe pa vėlla e pa atė,

U erth' gjėmė pėrmi gjėmė,

Dit' e tyre u bė natė!

O Adrinopoj' e shkretė!

Q'ishe fron' i ligėsisė,

Njė emrė tė keq pėrjetė

Ke marrė ndaj njerėzisė

Se ty se pari tė zunė

Njerėzit' e mallėkuar,

Gjithė tė ligat' i prunė,

T'i hodhė nė krahėruar!

Si mjer' ata, qė i zinin!

Kurrė s'kishinė shpėtime,

Ndėr thonjt tė tyre i vinin,

E mė s'lininė kursime!

Skėterr' e jetės' ish burgu,

Se kishte shumė mundime,

Dhe ajy qė hynte, murgu,

Bij nė helm' e nd'idhėrime!

Ish nė t'errėt nat' e ditė,

Gjė s'shihte e gjė s'dėgjonte,

Nukė shihte kurrė dritė,

Jetėn nė tė zez' e shkonte!

Ishin ca tė mallėkuar,

Vinin rrotull n'errėsirė,

T'egėr' e tė tėmerruar,

Mundonjės e tė pėshtirė!

Kėmbėzbathur, kėrsinjthatė

E shumė tė shėmėtuar,

Lakuriq e mjekrėgjatė,

Pa zėmrė nė krahėruar;

Gjithė gėrxhe kok' e tyre

Nga rreckat' e nga lėveret,

Me fytyrė prej mynxyre,

U vininė rreth tė mjerėt!

Kishin nėpėr breza thika

Dhe ndėr supa kordhe vartur,

T'i shihnje tė merrte frika,

Ndjenje nė zemrė tė mardhur!

N'emėrit tė Perėndisė

N'atė vėnt tė mallėkuar

I faleshin djallėzisė

Duke larė kėmb' e duar!

Muret' e burgut tė errėt,

Gjak edhe helmė kullonin,

Mjerė kush hyn nė skėterrėt,

Egėrsirat' e mundonin!

Atje brėnda gjente djallė

Dhe mundime tė kėqija

Mė nukė delte i gjallė,

Atje mbretėronte zija!

Ca pėr jetė i mundonin,

I vrisninė ca tė tjerė,

I mbytnin' e i helmonin,

A i therrninė si berrė

Prinsėrit e Shqipėrisė,

Vėllezėrit e Skėnderbeut,

Q'ishinė penk ndaj Turqisė,

Edhe shpres' e mėmėdheut,

Ata mė shum' i munduan

Nė burgut, q'i kishin vėnė,

Se fron' e t'et e kėrkuan

Pas fjalėsė qė qe dhėnė.

Njė natė tė tre i zunė,

Njė e mbyn' e njė e helmuan;

Mė tė madhė posht' e vunė,

E pren' edh'e copėtuan!

Me tė pabesė e pati,

E gjettė me Perėndinė!

Ku kish bes' e fe Murati,

Qė shtu nė lakt Shqipėrinė!

E pėrmbysi Shqipėrinė

Dhe shtėpin' e mbretėrisė,

Edhe pruri ligėsinė

E djallėzin' e Azisė.

Tė parėt s'i lij nakari,

Qė kishin mė Skėnderbenė,

Thoshin': "Erdhi shqipėtari,

E na vu nė dorė mbrenė

Tė gjithė na la pas soje,

E dolli vetė nė ballė,

Neve njeri s'na zė ngoje,

Sa tė jet' ajy i gjallė."

Zunė ta bintninė mbrenė,

Sicilido tjatrė fjalė

I thoshte pėr Skėnderbenė

Edhe kėlliste njė halė.

Me fuqit tė dhelpėrisė

Donin ta humbnin pėrjetė,

Pas mėnyrės' sė Turqisė,

Qė tė ha si qėn' i qetė.

I thoshinė: "Skėnderbeu

Ėshtė njeri i pabesė,

Zotn' e math tėn' e gėnjeu,

Dh'e shtu me lajka nė shpresė

Mos pandeh kurr' e mos thuaj,

Se pėr ne nukė pėrpiqet

Njė njeri, qė ėsht' i huaj;

Ėsht' armik, po si mik hiqet;

Edhe sot e kėtė ditė

S'i pėlqen njerėzit tanė

E mban gjithnjė tė titė,

Shqipėtarėtė ka pranė

Mban rrobėn' e Shqipėrisė,

Ėshtė shqipėtar i tėrė,

S'ėshtė miku i Turqisė,

Kėmbėn' e t'et rreh tė zėrė.

Nuk' e do kombinė tėnė,

Punėt tona s'i pėlqejnė,

Njė tjatėr' udhė ka zėnė,

Si na thon' e na rrėfėjnė.

Sa ka trima e tė parė,

Qė i ka me nder e shokė,

Janė gjithė shqipėtarė,

Q'i mban pėr vdekj'e pėr kokė.

E mori gjithė Sirinė,

Dhe bota sindėkur thonė,

Kėrkon ta bėnjė tė tinė,

Edhe ta ngrehnj' atje fronė,

Pandaj pėrpiqet e vuan,

Ka synė te mbretėrija,

Ushtėtarėt shum' e duan,

S'dalinė nga fjal' e tija.

Froni yt nuk' ėshtė mirė,

Sa tė jet' ajy i gjallė,

Po ki pėr neve mėshirė,

Se pastaj mė t'i kesh mallė."

Kėto fjalė vėnt i bėnė

Muratit, dhe po mentohej,

Ethetė nisnė ta zėnė,

Fytyra zu t'i ndryshohej.

Thosh: "Mos marrė Arabinė,

A mos vinj' e marrė fronė,

A tė zėrė Shqipėrinė,

E ma bėn sindėkur thonė!"

Doj ta vriste po s'kuxonte,

Se ushtėtarėt' e donin,

Kish frikė mos e pėsonte,

Ngriheshin' e ja kėrkonin.

Pastaj tha me mėnt tė tija:

"Tani pėr pakė ta lemė,

Po sė shpejti nga Sirija

Me njė mėnyrė ta ngremė.

T'i shkruanj: "Shum' u mundove,

Mė paē uratė, matanė,

Asinė tani e shtrove,

Dua tė jesh kėtu pranė

Tė vinē, se munt tė na ngjanjė

Nonjė luftė mė kėt' anė,

Vendin' aty le ta mbanjė,

Njė nga tė parėt qė janė"

Ta sjell kėtu e tė mbesė

Ca kohė n'Adrinopojė,

Ta mbanj me fjal' e me shpresė

Edhe ta lė ndė nevojė

Sa tė humbasė fuqinė,

Ushtėtarėtė tė ftohen,

Ta harrojnė dashurinė,

Pėr tė mė tė mos mejtohen.

Pastaj moti do ta shtjerė

Dhe atė ndėr duart' tona.

Si shturi shumė tė tjerė,

Se sot dita ėshtė jona.

Skėnderbeu do e vuan,

Sa tė jetė gjall' Murati!

Tė tjerėtė ē'gjė fituan,

Ē'mundi tė bėnte i ati?

Nė mos ndihtė Perėndija,

Kėtu janė dhelpėritė,

Rroft' e qoftė pabesija,

Dhe djalli e djallėzitė!"

Kshu tha dhe karta u shkrua,

Kartėshpėnėsin' e nxori,

Dhe ajy mė s'u mėnua,

Udhėn' e Sirisė mori.

Dielli posa kish dalė,

Edhe drit' e tij kish rėnė,

Kishte ndriturė malė,

Hijeja rrėzat kish zėnė

E kish zbukuruar vera

Vendinė me lule t'arta,

Fushat' e ndera, tė gjera

Ishinė bėrė tė zjarrta.

Trim'i madh dolli nga tėnda,

Thėllėzatė po dėgjonte,

Zėn' e tyre ja kish ėnda,

Dhe mėngjezė shum' e donte,

Po vinte rreth duke shkelur

Pėrmbi luletė me vesė,

Qė posa ishin ēelur,

Si zėmėra kur ka shpresė

Ushtėtarėt kishin dalė,

Nėpėr sheshe po shėnditnin,

Shikonin fushėn' e malė,

Syt' e zėmratė zbavitnin;

Bujqitė gjithė lėronin

E tėrė bota lėvrinte,

Njerėzitė po punonin,

Asnjeri pa punė s'rrinte;

Lumenjtė me vrap nxitonin

E dheu po lulėzonte,

Shpesėtė gjithė kėndonin,

Trimi po shiht'e dėgjonte.

Pasi shkoj njė copė ditė,

Mblodhi gjithė parėsinė,

Pa gjyqet e gjithėsitė

Qė duheshin pėr Sirinė.

Dita kishte marrė vrapnė,

Gjėkundi nukė qėndronte,

Se nata kish hapur ēapnė

E pas soje po nxitonte;

U ngrys e po errėsohej,

Bilbili zu e kėndonte,

Skėnderbeu po mejtohej

Edhe bilbilė dėgjonte;

Shumė herė psherėtiti

Nga ajo zemėr' e gjerė,

Breshėrimė lotsh i xbriti,

Po kur heth sytė mė derė,

Pa, tek po vinte, Hasanė,

Njė plak me bes' e i vjetrė,

Q'e mbante gjithėnjė pranė,

Dh'e doj nga gjithė mė teprė.

"Jak', i tha, Hasan, pa jakė,

Se kam rėnė nė mejtime,

Shko, rri, tė tė tregonj pakė

Nga ē'mė thotė mėndja ime.

Mė nuk' e duronj dot mallė

Qė kam pėr mėm' e pėr atė,

Dhe s'di a janė tė gjallė,

I kam ndėr sy dit' e natė.

Kam fort mall pėr Shqipėrinė,

Pėr miq e pėr tė njohur

E pėr gjithė njerėzinė,

I kam lottė tė pashtrohur;

Shumė kohė kėtė herė

Shkoj pa marrė ndonjė kartė,

Zėmėrn' e ndjenj fort tė mjerė

Edhe nga malli tė zjartė.

Zėmrėnė dhėmbja ma mbushi

Me helm e me hidhėrime,

Pa mė digjetė si prushi,

E kam plot me mallėngjime

Pėr motėrat' e pėr farėt,

Pėr vėllezėr' e tė tjerė

Dhe pėr gjithė shqipėtarėt

E pėr mėmėdhen' e mjerė.

Aqė kam njė mall tė shumė

Pėr Shqipėrit nat' e ditė,

Sa s'kam as prėhje as gjumė,

Mė gjeti si ēilimitė!

Unė vuanj pėr Turqinė,

Po nukė mė mbeti shpresė,

Mė vjen keq pėr Shqipėrinė,

Turqit' i shoh tė pabesė.

Ti e di si kam lėftuar

Gjithėnjė pėr mbretėrinė

E ē'punėra kam punuar,

Po tė mirėnė s'e dinė.

Si desha unė Turqinė,

Ashtu dua dhe Murati

Tė mė dojė Shqipėrinė

E t'i bėnjė nder tim ati."

Tek tha dhe njė psherėtimė

E zjart' i del Skėnderbeut,

Q'ish nj'e madhe dėshmimė

Pėr dhėmbjet tė mėmėdheut.

Hasanit, q'e dij ē'ish bėrė,

Ē'kish pėsuar Shqipėria,

Kėto fjalė si gjilpėrė

I shkuan nė shpirt tė tija:

Dy-tri herė psherėtiti

Edhe erth' u mallėngjye,

Mė pasdaj dorėnė ngriti

Edhe drejtpėrdrejt iu kthye,

Pa i tha: "T'u ngjattė jeta!

I ke tė tėra nė dorė,

Nė tė ndritoft' e vėrteta.

Kurrė s'mbetemi tė gjorė."

Kėto pakė fjalė thanė

Burri trim e i uruar

Bashkė me ēelė Hasanė,

Qė e kishte tė besuar;

Pastaj dolli Skėnderbeu,

Po vij rrotull si dragua,

Fjalėnė atje e preu,

Parėsija ju afrua.

I pėrshėndoshi me rradhė,

Buzėnė mė gas e vuri,

Tė vogėlin' e tė madhė,

Gjithė pėr dore i zuri.

Tė mugėtitė po vinte,

Sė qetazi nata delte,

Hapėsirėnė e nxinte,

Ndė erėt lehtazi shkelte.

Mishratė ndė hell u vunė,

Parėsija po dėfrenin,

Trimatė vallen' e zunė,

Nėpėr sheshe po kėrcenin.

Ndėnjnė dhe hangėr' e pinė,

Duke thėnė fjalė shumė,

Njė copė her' u zbavinė,

Po pastaj ranė nė gjumė.

Nė zi ishte Shqipėrija

E nė tė kėqija shumė,

E kish shkelur ligėsija,

Ish nė robėri pėr lumė!

Kėtė radhė erdhi vera,

Po zėmrat' i gjet tė ftohta,

Nukė si herėt e tjera,

Q'ishin me gas e tė ngrohta!

Mė s'ish zonjė Shqipėrija,

Shqipėtari s'ish i zoti,

E kish zėnė dobėtija,

Q'i kish prur' i shkreti moti.