Miniaturat Islame.

Nė artin Islam zėnė vend tė rėndėsishėm edhe miniaturat.

Miniaturat mė tė mira janė ato persiane dhe pas tyre mogulet e turket, qė u ndikuan nga persianėt pėrbėjnė kryevepra tė artit dhe pasqyrojnė kulmin e artit tė pikturės nė botėn islame. Kėto miniatura, sidomos ato tė periudhave t+mur+de dhe safav+de, nė tė vėrtetė janė ēmuar universalisht si kryevepra tė mrekullueshme artistike.

Miniaturat persiane arritėn pėrsosje tė mahnitshme nga kėndvėshtrimi i ekzekutimit tė detajeve, ndėrthurjes sė ngjyrave dhe trajtimit tė tyre shpirtėror e jo natyralist tė figurave dhe formave. Por duhet mbajtur mend se miniatura ka qenė pėrherė e lidhur me artin e librit dhe u quajt miniaturė sepse nuk ishte kurrė e madhe nė pėrmasa. Ndjeshmėria islame, edhe pse nuk i ndaloi figurat, pėrveē atyre tė lidhura me Allahun dhe Profetin ishte e dhėnė shumė mė tepėr pas formave arabeske gjeometrike dhe abstrakte dhe nuk e vendosi artin figurativ nė qendėr tė interesimit tė saj artistik. Prandaj, ndėrkohė qė miniaturat hyjnė nė lavditė e trashėgimisė artistike tė Islamit, ato sjanė aq qendrore pėr tė sa artet e kaligrafisė, arkitekturės dhe skicimit urban. Kuranėt memlkkė dhe t+mur+dė pėrfaqėsojnė nė njėfarė kuptimi kulmimin e arteve pamore, nė krahasim me tė cilat edhe pikturat mė tė mėdha si ato tė Bihz
dit kanė domethėnie mė tė vogėl fetare e shpirtėrore.

Turqit qė nė periudhėn para islame kishin traditė tė ilustrimit tė dorėshkrimeve. Ilustrimet murore mė tė vjetra qė njihet me ilustrime janė ato tė shekullit VI, VII e VIII. Dokumentet mė tė vjetra me ilustrime tė shkruara nė turqisht, kinezisht e arabisht janė ato tė periudhės sė Akusit tė vitit 717-719 dhe i takonin princit turk i cili asokohe u ndesh me ushtrinė myslimane nė Pencikent afėr Samarkandit.

Miniaturat indo-Islame tė realizuara nė Indinė Veriore nė atelietė e perandorėve mogulė Akbar, Jahangir, dhe Shah Jahan (XVI - XVII) nė fillimin e tyre kishin elemente persiane, por mė vonė ato u zhvilluan nė stilin e tyre unik duke kombinuar teknikat persiane dhe evropiane gjithashtu dhe traditėn hindu dhe Islame: Kėto vepra shprehnin realizėm tė madh. Sidoqoftė, shumė nga veprat u realizuan nga mė shumė se njė artist sėbashku hindus dhe myslimanė.

Atelieja e parė pas pėrhapjes sė Islamit nė Indi u hap nga perandori i tretė mogul Akbar (15561605). Ai tentoi qė tė ulė tensionet mes komuniteteve indiane islame, hindu e budiste pėrmes shtypjes sė historive dhe mitologjive tė ilustruara tė kulturave tė ndryshme duke nxitur mirėkuptim dhe tolerancė. Sidoqoftė atelieja e perandorit sė shpejti u bė e njohur pėr miniaturat e realizuara, kėto miniatura mbetėn tė njohura edhe gjatė regjimit tė perandorit Jehangir pėr tė filluar zbehjen nė kohėn e sundimit tė Shah Jahan (16281666).